Doe wat werkt en stop dus met…
Deze laatste workshopdag had verdienmodellen op het programma staan. Mark opende de dag met een raadsel en hij vertelde ons dat dit raadsel de hele dag terug zou komen. Voordat hij het raadsel zelf echter vertelde gaf hij nog eigenlijk nog een raadsel in de vorm van een oefening. Als je een som maakt, waar voel je dat in je lichaam? In je hoofd. Als je aan je geliefde, moeder of huisdier denkt, waar voel je dat in je lichaam? Dit raadsel los je alleen op als allebei die plekken meedoen en het raadsel is: hoe maak je van -50.000 3.500.000 in 20 stappen of minder?
De landschapsarchitect en de boer
Het andere onderwerp dat centraal stond deze dag was het Spiegelbos. Dit is een in 1959 aangelegd en vervolgens verwaarloosd stuk bos van 12 hectares dat direct naast Doornik Natuurakkers ligt. Studenten landschapsarchitectuur onder leiding van Gabrielle Bartelse hebben een plan ontwikkeld voor dit bos. We kregen hun denk-ingrediënten ook vooraf al: hoe maken we een ‘slowe’ ervaring en krijgen we de stadsbewoner uit de drukte de rust van de natuur in?
Daarna gingen we snel naar het bos zelf toe. De landschapsarchitecten wilden ons eerst vanaf de dijk, van buiten naar binnen of beneden laten kijken, om ons te laten nadenken over de ‘slow’ vraag, maar Mark Shepard had daar helemaal geen zin in. Hij wilde het bos zelf bekijken en noodde de groep om dat ook te doen. Kijk naar wat je ziet en ga vandaaruit iets rendabels ontwerpen. In zijn woorden: if someone is not doing it for a profit, it has to be maintained as a cost.
De van nature aanwezige mogelijkheden in een bestaand bos
Toen we eenmaal midden in het bos stonden gaf Mark ons in een half uur het recept hoe je van het Spiegelbos een rendabele plek kon maken. Langzaam hier en daar een van de veel te dicht op elkaar staande boompjes omhakken, daar paddestoelen op enten en zo in een periode van 5 jaar het landschap opbouwen. Als je te snel kapt zijn de gaten te groot en de achterblijvende bomen te zwak. Hij zag bovendien onder meer vlier, sleedoorn, wilde prunus en braam en gaf voor ieder ‘gewas’ receptuur hoe je daar op voort kon borduren en met heel weinig tot geen input maximale output kon genereren. Opnieuw dus liet hij ons zien hoe je ook in een gevuld landschap als een bos kan uitgaan van er al is in plaats van een tekentafelconcept, hoe leuk bedacht dan ook.
Want dat de studenten een leuk concept hadden bedacht was ook waar. In bijgevoegde presentatie zie je een geweldig leuk plan vol beleving, maar, wat ze lieten zien is ook een plan met heel veel werk en een aan aantal kosten waar nauwelijks inkomsten tegenover staan. Of zou de uitvoering van dit plan te koop zijn als ecosysteemdienst? Dan verdeelt de koper de weelde over iedere bezoeker.
Verdien- en financieringsmodellen voor boeren
Na de lunch herinnerde Mark iedereen nog even aan het raadsel. Hadden de mensen er eigenlijk al over nagedacht? Hij gaf een deel van de oplossing door de getallen te voorzien van een dollarteken en erbij te vertellen dat hij na zijn opleiding 50.000 dollar studieschuld had en dat zijn bedrijf en vooral zijn land nu 3.5 miljoen waard is en dat dit proces 20 jaar in beslag had genomen.
Marieke Karssen nam het stokje over en vertelde dat zij eerst wat soorten verdien- en financieringsvormen zou laten zien, waarna we ons in groepen zouden verdelen om deze oefening toe te passen op het Spiegelbos: je begint met een bedrag van (bijvoorbeeld) 50.000 in de min, de aankoop van het bos, hoe snel kun je hier een rendabele onderneming van maken?
Ze stelde dat boeren te weinig verdienen omdat ze een te klein deel van de voedseleuro krijgen. Hoe kun je dat aandeel vergroten, hoe kun je als boer meer verdienen met je land? Ze liet diverse al jaren bestaande en vernieuwende verdienmodellen zien en vroeg telkens aan de zaal wie er al ervaring mee had. Al snel werd duidelijk dat te kleinschalige verdienmodellen die je teveel in je eentje doet heel lastig vol te houden zijn en dat veel modellen waar boeren elke dag in bezig bleven eigenlijk niet genoeg opleverden. En het mooie was, we hadden Mark Shepard al niet meer nodig om tegen elkaar te zeggen: als het niet werkt, kap er dan mee!
Ook bespraken we hoe ecologische boeren en ondernemers in Nederland en België door middel van een coöperatie samen sterker zouden kunnen worden. Hier gaan we zeker mee verder. Ook Mark heeft goede ervaringen met het zelf oprichten van een coöperatie met gelijkgezinde boeren. De mogelijkheden van internet zijn inmiddels zodanig dat je niet letterlijk bij elkaar om de hoek gevestigd hoeft te zijn en als je dan samen hazelnoten of pompoenen teelt, dan zijn vele kleine percelen ineens toch voldoende interessant voor de wat grotere inkoper.
Een rendabel verdienmodel voor het Spiegelbos
Daarna gingen we in 5 groepen uiteen om een goed verdienmodel voor het Spiegelbos te ontwerpen. Wat hier opviel is dat maar weinig mensen met die 20 stappen werkten en dus in jaren gingen denken: wat doe je het eerste jaar, wat het tweede jaar etc. Ook bleek het lastig om ook op deze denklaag te blijven ontwerpen vanuit wat er al is, in plaats van vanuit wat leuk lijkt om te doen.