Verkennen van elkaar, het gebied en het concept voedselbos
Deze eerste dag van de Akker naar Bos workshops staat in het teken van het verkennen van het gebied. De start vindt plaats in Landerij de Park Lingezegen. Na een kop koffie vertrekken we naar Voedselbos Ketelbroek in Groesbeek. Mutsen, laarzen, wanten, paraplu’s en poncho’s zijn hard nodig om het winterse weer te trotseren. We worden ontvangen door Wouter van Eck, hij vertelt en leidt ons samen met zijn kompaan Pieter Jansen rond over het 2,4 ha grote terrein.
Voedselbos of voedsel savanne?
Ketelbroek herbergt een grote diversiteit aan houtige meerjarige gewassen. Naast de bekende soorten als Peer, Appel, Pruim en Hazelaar, staan er ook meer exotische flora op het land als Sichuan Peper, Paw Paw of Koreaanse Pijnboom. Over tijd zullen deze gewassen zich meer en meer tot een eetbaar bos vormen. Het voedselbos is nu 5 jaar onderweg, er wordt inkomen gegenereerd door educatie, maar ook het leveren van ‘speciality items’ aan restaurants in Nijmegen.
Mark Shepard, geeft ter plaatse en in een reflectie achteraf zijn visie op voedselbossen in het algemeen en Ketelbroek in het bijzonder. Belangrijke observatie is dat het voedselbos steeds minder kosten zal hebben en tot de lengte van dagen zal blijven produceren, zowel economisch als ecologisch. In tegenstelling tot een gangbaar landbouwmodel, gaan de kosten steeds meer omlaag en zal er een kleine, maar stijgende nettowinst zijn. Dit model is bovendien werkelijk duurzaam. Wel heeft een voedselbos beheer nodig om er voor te zorgen dat de kroonlaag zich niet geheel sluit, zodat de fotosynthese dicht bij het optimum blijft. Een gesloten kroonlaag levert zowel een lagere voedselopbrengst als lagere CO2 compensatie op. Hij geeft daarom aan dat we voorzichtig moeten zijn met het gebruik van een term als voedselbos, het gaat om een half open landschap, meer een savanne.
Park Lingezegen en ook daar uitgaan van wat er al is
We lunchen en warmen op in het restaurant De Park, waar we daarna een presentatie van landschapsarchitect Sylvia Karres over de historie van het project Park Lingezegen krijgen. Het park moet gaan functioneren als een groene wig tussen Arnhem en Nijmegen zodat de steden niet nog meer naar elkaar groeien. De knelpunten en kansen worden besproken. Mark geeft hierbij aan dat het beste ontwerp gewoon al voor de deur ligt. Hij wijst naar buiten naar een klein stuk houtwal, waar hij vier lagen identificeert; Eik, Appel, Hazelaar en Braam. Wanneer je dit model imiteert en vervangt met de door jouw gewenste (eetbare) soorten, dan heb je een al bewezen systeem dat voedsel produceert, natuurwaarde heeft en steeds minder input nodig heeft. Hij stelt keer op keer dat je ontwerpen moet baseren op wat de natuur al laat zien, en niet op naar te eigen conceptuele ideeën en wensen die op tekentafels ontstaan.
Dit vierlagenmodel kun je misschien wel toepassen langs de fietspaden, en zelfs nog uitbreiden met kruid-lagen en bijvoorbeeld paddenstoelen op gekapt hout. Mechanisch onderhoud en oogst zou relatief makkelijk zijn op de verharde ondergrond van de fietspaden.
Voedselbossen als CO2 compensatiebos
We trosteren in de middag de natte sneeuw nog éénmaal. We rijden naar een plek in het park waar een CO2 compensatie bos is aangelegd. De vraag is hoe dit te combineren is met de productie van voedsel. Ook hier geldt eigenlijk hetzelfde, kijk naar wat er ‘in the ditch’ groeit en imiteer dit. Het imiteren van de houtwal heeft als bijkomend voordeel dat het een geaccepteerd beeld is, de mensen in de omgeving beschouwen het als natuur. Een voedselbos als Ketelbroek wordt over het algemeen als exotisch gezien en zal al snel weerstand opwekken, omdat het niet voldoet aan het concept van natuur of landbouw dat de mensen al kennen.
Hoe je met herstellende landbouw de wereldproblemen aan kan pakken
‘s Avonds geeft Mark een lezing op de campus van Wageningen Universiteit. 200 (voornamelijk) studenten krijgen in razend tempo de complete visie van mr. Shepard voorgeschoteld. Mark laat zien hoe hij met herstellende landbouw het hoofd biedt aan de grote problemen in de wereld. Wees de verandering die je wilt zien.
Verslag door Robbert Koolhaas